Propolis – jakie ma właściwości, na co pomaga, jak go stosować? (2025)

Propolis, czyli kit pszczeli, to lepka substancja, która służy pszczołom do uszczelniania ula i utrzymania go w czystości. Dzięki zawartości wielu aktywnych, aromatycznych substancji pochodzenia roślinnego, propolis jest cennym surowcem leczniczym i kosmetycznym. Preparaty z propolisu można kupić a aptekach i drogeriach, a także przygotować samodzielnie. Należy jednak zachować ostrożność, ponieważ propolis może uczulać. Na co pomaga propolis? I jak go stosować?

Autorka: Dr n. farm. Maria Kasprzak

Co to jest propolis?

Propolis (kit pszczeli) to kleisty, wodoodporny materiał o barwie od żółtej do ciemnobrunatnej i o świeżym, miodowym zapachu, który jest wytwarzany przez pszczoły z żywic, wosków i olejków roślinnych, z dodatkiem wosku pszczelego; zawiera także nieco wydzieliny pszczół. Dokładny skład, wygląd i zapach propolisu jest zmienny zależy od gatunków roślin, do których pszczoły mają dostęp. Zazwyczaj skład propolisu przedstawia się następująco:

• żywice – ok. 40-85%,
• woski (roślinne i pszczeli) - 12-30%,
• flawonoidy i podobne fitozwiązki - 14-18%,
• pyłki kwiatowe - 5-10%,
• olejki eteryczne - 4-15%,
• garbniki – 4-10%,
• czasem propolis zawiera także różne zanieczyszczenia mechaniczne.

Propolis jest bardzo lepki i nie rozpuszcza się w wodzie. Pszczoły używają go do uszczelniania szczelin w ulu, zalepiania otworów, a także do „utylizacji” nieproszonych gości, których pszczoły zabiły, ale nie mogły usunąć (mogą to być np. małe gryzonie). Pszczoły oblepiają truchełko propolisem, dzięki czemu ul unika skażenia. I tutaj trzeba powiedzieć o innych, niezwykle ważnych właściwościach propolisu: ma on działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze, zapobiega także rozwojowi roztoczy. Te własności propolis zawdzięcza zawartości aktywnych fitozwiązków pochodzących z żywic i olejków eterycznych: flawonów, kumaryn, terpenów i wielu innych. Substancje te rozpuszczają się w alkoholu, dlatego do celów leczniczych i kosmetycznych przygotowuje się alkoholowe wyciągi z propolisu.

Na co pomaga propolis?

Propolis znajduje zastosowanie w apiterapii, czyli sztuce leczenia za pomocą produktów pszczelich. Produkty z propolisem zawierają najczęściej 5-7% wyciągu z propolisu. Preparaty z propolisem znajdują zastosowanie w leczeniu stanów zapalnych i infekcji gardła, skóry i błon śluzowych, a także w kosmetyce, do pielęgnacji skóry i włosów.

• Nalewki i krople propolisowe można używać do płukania i pędzlowania gardła przy przeziębieniu, anginie, aftach i stanach zapalnych jamy ustnej.
• Niektóre produkty propolisowe (tabletki, kapsułki, krople) przeznaczone są do spożycia – jako suplementy diety wspomagające odporność, a czasem jako pastylki do ssania przy bólu gardła.
• Czopki z propolisem przynoszą ulgę przy hemoroidach,
• Propolisowe globulki dopochwowe mogą być stosowane wspomagająco przy leczeniu bakteryjnych i grzybiczych infekcji miejsc intymnych.
• Maści i kremy z propolisem są stosowane do pielęgnacji skóry, szczególnie tej skłonnej do wyprysków i innych zmian.
• W przypadku zmian punktowych (np. pryszcze, opryszczka), można punktowo nanieść na skórę nalewkę propolisową – dzięki zawartości alkoholu ma ona także właściwości wysuszające.

Na co uważać przy stosowaniu propolisu?

Lecznicze stosowanie propolisu powinno być zawsze skonsultowane z lekarzem. Propolis (jak i inne produkty pszczele) może uczulać. Czasem reakcje alergiczne na propolis są silne, dlatego przed zastosowaniem warto zrobić próbę alergiczną, a osoby uczulone na wyroby pszczele powinny unikać propolisu. Przy stosowaniu propolisu należy przestrzegać dawkowania podanego na opakowaniu. Kobiety w ciąży i karmiące powinny zawsze skonsultować się z lekarzem przed zastosowaniem jakichkolwiek leków i suplementów, w tym propolisu.

Czy propolis można stosować u dzieci?

Jeśli dziecko nie ma uczulenia na produkty pszczele, to nie powinno być z tym problemu. W każdym razie należy poradzić się lekarza lub farmaceuty i wybierać tylko produkty przeznaczone dla dzieci w określonym wieku. Należy przestrzegać dawkowania i nie przekraczać zalecanych dawek. Istnieje wiele produktów na wzmocnienie dla dzieci, zawierających propolis, najczęściej w połączeniu w witaminami, czarnym bzem i innymi składnikami wspomagającymi odporność. Dzieciom nie należy podawać wewnętrznie kropli propolisowych zawierających alkohol.

Jak samodzielnie zrobić nalewkę propolisową?

Jeśli mamy dostęp do surowego kitu pszczelego (z własnej pasieki albo od pszczelarza), możemy samodzielnie przygotować nalewkę propolisową. W zależności od żądanego stężenia, należy wziąć 7-10 g propolisu na każde 100 ml alkoholu 70-90% (może być też spirytus rektyfikowany 95%). Rozdrobniony propolis należy zalać alkoholem. Nalewkę przechowywać przez co najmniej 7 dni w ciemnym miejscu, codziennie wstrząsając. Następnie zlać płyn i przechowywać w chłodnym, ciemnym miejscu. Taką nalewkę można używać do pędzlowania gardła, punktowego nanoszenia na pryszcze, krostki i inne zmiany, a także wewnętrznie – do 10 ml dziennie (np. 2 razy po pół łyżeczki z cukrem, miodem, wodą lub mlekiem). Jeśli wleje się nalewkę propolisową do wody, zaobserwujemy zmętnienie, ponieważ składniki propolisu nie rozpuszczają się w wodzie i wytrącają się w postaci zawiesiny.

Kosmetyki z propolisem – zdrowa skóra dzięki pszczołom

Rynek kosmetyków z propolisem jest bardzo bogaty: do wyboru są kremy do twarzy, maści, maseczki, serum i inne. Dzięki przeciwbakteryjnym i łagodzącym właściwościom propolisu skorzystają z nich osoby z cerą skłonną do wyprysków i zaskórników, a także wrażliwą i naczynkową. Czasem w kosmetykach stosuje się także połączenie propolisu z miodem, co wzmacnia odżywcze właściwości serum, maseczki czy kremu. Szampony i odżywki z dodatkiem propolisu wygładzają i wzmacniają włosy, a także dobrze wpływają na skórę głowy.

Więcej artykułów znajdziesz na Empik Pasje w dziale Zdrowie.

Zdjęcie okładkowe - źródło: Shutterstock

Bibliografia

1. Wpis dra Henryka Różańskiego „Propolis – właściwości lecznicze”, 2007. Link: https://rozanski.li/16/propolis-wlasciwosci-lecznicze/ (dostęp 09.03.2022)
2. „Produkty pszczele” - strona Katedry Pszczelnictwa Wydziału Bioinżynierii Zwierząt Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Link http://www.uwm.edu.pl/pszczoly/?page_id=96 (dostęp 09.03.2022)